hamid ismailov, русская матрёшка
султан раев, жанжаза
таласбек әсемқұлов, талтүс
*
ismailov, русская матрёшка
Я вспоминаю теперь своё тогдашнее воспоминание в той квартире: о том, как давным-давно я искал друга.
Он работал в джизакских степях, "бичевал" на экскаваторе, и в одну из обещанных пятниц не приехал. Странное и страшное предчувствие мучило меня всю ночь: я пытался звонить в джизакские морги и больницы по междугородке, а наутро, не вытерпев, поехал на автостанцию. В то утро повалил снег и не было следов в городе, кроме следов самого первого автобуса, путавшего маршрут и проезжавшего непроездными переулками. Снег шёл и за городом, когда начались хлопковые поля, а потом и вовсе степь. На 308 километре у одного на голую, антарктически бескрайнюю степь указателя: "ПМК Джизакстепьводстроя" я сошёл с автобуса. Кругом выла метель и идя по направлению, указанному фанеркой - "9 км" я вспоминал рассказы друга о волках, зарезавших здесь десяток ребят, когда те играли в хоккей на дальнем озере. Завывания метели казались мне крадущимися волками, и я припоминал его же приёмы борьбы с собаками: локоть в пасть, а другой рукой по шейному позвонку на рычаг...
Я натянул на голову болоньевую авоську и откопал на обочине камень. Теперь снег шелестел и вместо дальнего воя, волки шуршали за каждым поворотом. Дорога, едва заметная своими сугробистыми обочинами, шла и шла по голой степи.
Когда я дошёл до каких-то вагончиков среди неразличимых от снега тополей, уже начало по-зимнему темнеть. На окраине этого ПМК стоял оранжевый К-700 и где-то лаяли совсем домашние собаки. Я стал кричать: "Хозяин!.. Тут кто есть?!..."
На крик сбежались собаки и, сопровождаемый их бешеным лаем, который не скрадывал ни снег, ни мои увещевания, я прошёл к дальнему строению, где уже отчетливо фосфоресцировало окошко. Дверь, заваленная полуметровым сугробом со скрипом, открылась, и я услышал голоса. Я окликнул хозяев, но никто мне не ответил. Тогда, постучавшись, я вошёл в комнату. В противоположном углу работал телевизор и перед ним стояло кресло, из-за спинки которого виднелась чья-то выбритая донага голова. Я окликнул снова. Голова не шелохнулась. Свет, падавший из прихожей и телевизор, высвечивающий её спереди, придавали ей в этой тёмной комнате какую-то люминесцирующую жуткость, но я, окликнув его в третий раз, решил, что человек заснул и, обойдя высокое кресло, шарахнулся. Огромные глаза бритого были широко раскрыты и смотрели поверх работающего телевизора. Я невольно попятился к двери, но ещё более ужасающим мне показался внезапный, но медленный, почти со скрипом, поворот бритой головы.
Голова оглядела меня и вопросительно уставилась, освещённая слабым светом, пробивавшимся в оставленную открытой дверь прихожей. Я поздоровался. Голова слегка кивнула. И в этой жуткой полутьме я стал объяснять ему по-узбекски, что ищу друга, которого он, может быть, знает и подскажет, где мне его найти...
Бритый остановил меня и на ломанном русском проскрипел: "Я не понимай. Росски гавары..."
Я стал объяснять ему по-русски, и он сказал: "Дувенасат келометр". Я поначалу не понял, и даже не количество их, те или иные 12 километров, но к чему это было сказано. Он повторил: "Дувенасат келометра датода..." - и со скрипом вернул голову в исходное положение. Что мне были эти девяносто, девятнадцать и двенадцать километров вместе взятые рядом с тем, кто, как я подумал, мог передавить своим К-700 моего друга на любом из километров, лишённых смысла, поскольку все направления здесь одинаково пусты и бескрайни, кроме той дороги, по которой пришёл я...
Я спросил, в каком это направлении, он повёл неопределённо головой и чуть спустя так же неопределённо и равнодушно сказал: "Дува дина снек - вольки..." Он долго молчал, а я, уставясь в телевизор, где шёл спектакль о признании России, решал, как мне быть. Потом, не оборачиваясь, он сказал: "Чирэ отором пирхадиль..." Одновременно с ним, не выдержав томящего молчания, и я произнёс:
- Я пойду, посмотрю, - но он не шелохнулся, и я пошёл в прихожую, чтобы попытаться открыть дверь на улицу. Она заскрипела, но как бульдозер, упёрлась наметённым снегом в предыдущий сугроб и стала. В проём хлынул пар и вместе с ним какой-то туманный и протяжный вой, после которого на улицу выходить не хотелось. Волки ли, собаки ли - чёрт их разберёт, и я вернулся в комнату.
Теперь войдя ещё раз со свежести в спёртый воздух этого помещения с его устоявшимся запахом дешёвых сигарет, нестиранных никогда носков и фуфаек, грубого варева и угля, я различил и более тонкий, стелящийся по лёгким запах, знакомый мне по школьным поездкам на хлопок. Это был запах анаши.
Теперь, даже в мерцающей полутьме комнаты, я видел пачку "Беломора" на подлокотнике кресла, "Беломора" в который "забивают косяк", и знал, что бритый сидит "обшаблённый", то есть окуренный вдурь. И это, как ни странно, вдруг успокоило меня своей определённостью. Теперь я знал, что "кайф" у него уже проходит, он оглянулся на моё появление и даже попытался покрутить телевизор, но едва ли в этих степях показывает ещё какая программа - оставил актёрам доигрывать дипломатические козни по поводу признания...
Я радовался и тому, что дверь за мной уже не закрывалась вплотную, но не потому, что я мог в нее бежать, а потому, что комната теперь проветривалась морозным вечерним воздухом, отрезвлявшим нас обоих.
Вдруг он вздрогнул и сказал:
- Закырой дувер, калатун.
*
раев, жанжаза
Ушу күнү чөлдүн кабагы бузулду... Ачуу тийген Күндүн бетин сур булуттар жаап... Кайдан-жайдан коюуланган булут асман бетин бербей, үймөлөктөй берди... Чөл бороону баш- талды... Иңир кабагы менен тең бузулган бу көрүнүш барган сайын уюлгуй берди... Жыландай ышкырып сойлоп келген чөл шамалы жер бетинен кумду ке- бектей жеңил алып учуруп, анын куюндай сөөгү жок бийи эшилип жаткан бу чөлкөмдүн ыпыр-сыпырын өйдө көтөрдү. Императордун сөөгү берилген бу кум- дуу төштүн так эле үстүндө сапырылган бу алаамат барган сайын күчкө кирип, ургаачынын мамагындай болгон дөңсөөлөрдөн чаң сапырып, оозуңду ачсаң эле кум толуп калчудай ызгырып жатты... Алтоо... берки кексе чал... баары бу түрү бузулган күндүн үтүрөйгөн кабагын Императордун жаны менен байланыштыр- ды, анын кебездей жаны кыйналып жатканын ич- тен боолгоп жатышты. Императордун үзүлгөн жаны булардын да үмүтүн кыйып кетти... Кайдан-жайдан келген тентек жел эми жан-жаныбардын үшүн алган- дай, куураган чөлдү жеңден алып желпилдете асман- га көтөргөндөй бир жапайы күчкө айланды... Мын- дай учурда чөлдө башпаанек кылып, далдоо жерди табыш деле кыйын. Чөл шамалы кудум эле булардын кийген кийимин шыпырып чечип кетчүдөй түр са- лып, этек-жеңин таптакыр кагып бүттү. Баарынан да булардын арасындагы эки ургаачынын этегин өйдө көтөрүп, экөөнүн тең жоон сандарын ачып, шалпак- тап «тийишкени» аларды жүдөтүп ийди. Уялыңкы Клеопатра гана эки колу менен шамал көтөргөн этегин басалбай убара. Булар алдына азиз чалды ээрчи- тип, чөл куюнуна көз ачалбай, төө өркөчүндөй бийи- гирээк кум дөңсөөнүн этегине келип жер менен жер болуп жабышып жатып калды. Бул удургуган жапан шамалдын учун кыя чапкандай асмандан «чарс» жа- рылган чагылгандын огу «жарк» эте жерге түшкөндө, көнөктөп жааган чөл жамгыры башталды…
Асман жыртылгандай улуу жаан жаады…
Чагылган булуттарды жара тилип, ага удаа күн күркүрөгөндө, жер терең «солк» этип, кумдуу чөлдө көз уялткан «жарк» эткен жарык бир паска орнойт да, издесең ийне табылгандай бу жарык көз ирмеп алат. Чагылгандын артынан күңгүрөнүп, жер титиреткен мамкалдырак жүрөк үшүн алгандай күңгүрөнөт. Бу чөлдө мындай көрүнүш миң жылда бир болгондой, ар жерден сорок этип чыккан узун куйрук чөл келе- миштери, жер тынып, көкүрөгү менен баскан кескел- дириктер да, чөлдүн пири уулуу жыландар да кумдун жети кабатына кирип, бу алда-жалда көрүнүштөн жан сактап тынып жаткандай жоголду. Жана эле ушул тушта чөлдүн бийкеч шамалынын күчү менен өйдө сапырылган кумдар эми шатыраган жаанда салмак күтүп, оор тартканы менен жамгырдын күчү аларды эңшерип тешип кирди... Бу жетөө башпаана кылган дөбөнүн үстүнөн катуу жаандын суусу менен агылып түшкөн кумдар алардын ичи-койнуна кирип, бутунун алдынан жар көчкөндөй эңшерилип жатты. Чөлдө катуу жаан ансайын күчүнө келип, табына чыгып буерди өз сүрү менен таптакыр ээлеп алды.
Анан калса удаа-удаа асманды жара тилген чагыл- гандын мизи «жарк-журк» этип, алыстан оролуп ке- лип дүрсүлдөгөн мамкалдырактын үнү кулак тунду- руп, булардын көзүнө акылга сыйбаган коркунучтун сүрөтүн тартып жатты... Кумдуу дөңсөөлөрдөн агы- лып түшкөн кара жаандын суусу барган сайын одур- бодур белдердин кумдарын өзү менен кошо аласалып, ылдый кулап чайпап жатты... «Чылк» караңгыда кай тарапты карай басалбай, көз ачтырбаган бу та- бияттын жапан кыялы булардын таптакыр эле шаш- тысын алып койду... жетөө бирдей баш кошуп, бөк түшүп жатып калган жерге чөл кыяны жүрүп, эми алар кумдун алдында калды... мындай шартта алар- дын бир гана аракети, дене-боюнун баары кум алдында калса да, башын өйдө чыгарып алуунун азаптуу амалын издеп жатышты. Сороюп ар бир жерде чы- гып турган алардын баштары, бу көрүнүштү кудум эле кумга көмгөндөй көзгө сүрттү…
Чөл алааматы түн ортосу ооп токтоду…
Чөлдүн кыялы чатак. Бу аймакты экчеңдетип ызгыта тополоңго салган чөлдүн түрү эми «чылк» тынчтыкка бөлөнүп, түнкү асман бетин бербей көз жашын сыккан булуттар да, кылычтай шилтенген чагылган да, күлдүрөп келип басып калгыдай мамкалдырактын үрөй учурган үнү да «тып» басылды, коюу булуттарды жыртып асман бети жабырап та- руудай чачылган жылдыздар ар-ар жерден «жылт» этип, биринен сала бири жылтыр көзүн ымдап, чөл түнү эчтеке болбогондой айланада мемиреп жатты... Керең түн, жылдыздуу асман... керилип жатты... Түн ортолоп токтогон бу чөлдүн кара жини эми гана ба- сылып, шатырата чакалап төккөн жаан, этек-жеңди булгалап, алып уччудай болгон кыялы чорт шамал буердин күлүн көккө көтөрүп, жер бетин бербей эшилген кумду кудум эле кырманда ээленген буудай- дай сапырды... кумга мойнуна дейре көмүлгөн бу ал- тоо «тырп» этерге алы келбей, тынч алган түндүн ку- чагында көшүлүп уктап жатты... Бир гана Козучак кумдан чыгып турган башын өйдө көтөрүп, оозуна дейре толгон кумду түкүрүп, ушу саам асман бетин бербеген чөл түнүн көз ирмебей карап жатты... эки жагын караса кумга дене-бою көмүлгөн сапарлашта- ры ар-ар тушта сөөгү жерге берилбей калган өлүктөй болуп жатат... Козучак кол сунса жетчүдөй жерде жаткан Клеопатраны түн жарыгында карады... ал да ширин уйкуда жатты... Анын ажарлуу жүзү буга окшогон кыйынчылыкты сезбегендей, анын жүзүндө ага тааныш сулуулук дале жайнап жаткандай се- зилди ага... Ушул саам асмандан «үлп» этип үзүлүп жерге жылдыздын жарыгы түштү... Асман бир жыл- дызга кемигендей туюлду ага... Козучак асман эмес өзү кемигендей, таптакыр эле кемип турган адамдай өзүн өзү элестетти, дүйнөсү тарып, ойлору ушу кум- дун арасында кысылып жаткан өзүнө окшоп, тушал- ган абалда турду…
Ал бүгүн түш көргөн... Түшүндө биринчи жолу аял менен кошулду... кошулганда да өзү астыртан сезимин билдирип, өзү менен узун сапар жолго чык- кан Клоепатра менен кошулду... Андай болот деп өңүндө да, түшүндө да элестете алчу эмес Козучак... Түшүндө экөө Ыйык Жерде жүрүптүр... Аңкыган гүлдөр, кипаристер, көпөлөктөр, ойку-кайкы учкан керемет куштар, кыпкызыл чоктой бышкан алмалар, сабынан жерге «топ-топ» этип үзүлүп түшкөн алтын түспөл апельсиндер, жүрөктөй түйүлгөн анарлар... бу Ыйык Жердин ушул үзүктөй кооз жеринде Козу- чак да, Клеопатра да энеден туума дырдай жылаңач эле... Козучак өңүндөгү Клеопатра түшүндөгү Клео- патрадай эле супсулуу, ажарлуу экенин... анын кай- мактай денеси бир укмуш экенин... Козучак эми байкады... Козучак акырын жылып, Клеопатра жаткан мамыктай төшөктү акырын өзүнө тартты. Мамыктай төшөк алдынан Клеопатранын дене-бою көрүндү ага... Ал тек гана Клеопатранын денесин көрүп, анын сулуулугуна дагы бир ирет таңдана ка- рап, ошону менен гана сүйүүгө толгон көзүн тойгузуп алсам деп, ар бир кыймылын билинер-билинбестей акырын этияттык менен жасап жатты. Капыстан Клеопатра ойгонуп кетсе, Козучак уяттын күчүнөн өлмөк... Ал Клеопатраны өзгөчө аздек көрө турган... Мына эми сулуу денеге суктанып, аялдын ажарлуу денесине көзү сайылып тигилип турду... Клеопатранын төшүнө, тикчийип турган эмчегинин үрпүнө, кысылган эки балтырларынын ортосундагы аялдын назик жерине көзү түштү... Козучак жылаңач аял- ды биринчи жолу көрдү, бирок бу окуя өңүндөбү, түшүндөбү мунун баары ага бир тең эле... Жылаңач аялдын денесин көрүп эси эңги-деңги түшүп турган- да Клеопатра ойгонуп кетти... «Козучак» - деди таң кала назик үн менен Клеопатра. Ууртунда жылмаюу турду... Козучак турган абалынан уялып, кызарып кетти. Жылаңач денесин көрүп турган Козучактан эч уялып койбой, кайрадан кулпуруп, бир башкача ажарланды Клеопатра... Козучак гана Клеопатрадан уялып, эки бутунун ортосундагы аялуу жерин ба- нандын жалбырагы менен жаап алган эле, аны көрө калган Клеопатра шылдыңдагансып бир кыйла кыт- кылыктап күлгөн, ага кошулуп уялганын жашыра албай Козучак да оңтойсуз күлүп ийген... Клеопатра Козучакты бекем өзүнө кыса тартканда гана Козучак эки бутунун ортосунан сороюп, казыктай түйүлгөн денесин биринчи жолу сезди... аялдын анжирдей бол- гон жыты Козучактын мурдуна «бур» дей түштү... Клеопатра Козучактын аёолуу жерин жаап турган ба- нандын жалбырагын мыкчый кармаганда ал бир ук- муш абалда калды... Клеопатра колундагы банандын жалбырагын ары ыргытып... Козучакты өзүнө имере тартты... Андан соң эмне болгонун башы айланып, эс-учу эңги-деңги болуп азыр да Козучак эстей албай турду... Ошол ажайып рахаттуу түштүн соңу «бырс» этип атып жиберген бел суусу менен үзүлүп кетти... Көзүн ачса башы эле кумдан сороюп, шилекейге толо түшкөн оозуна кум жабышып, Кудай урган бул чөлдө жатыптыр…
Эки жагында анын Ыйык Жерге аттанган сапар- лаштары... анан Ай жарыгы бетине түшүп турган Клеопатра жатат... Ал ошо жарыктан Клеопатра- нын ууртунан акырын билинер-билинбес жылмаюу- ну көрдү... көрдү да ой болгоп кетти... а балким, Клеопатранын түшүнө да Козучак кирген чыгар... бул күнү Козучактын «бел суусу» түшүндө болсо да биринчи жолу атып кетти... Ал өзүн эмиле жигит катарына кошулуп баратканын сезди... Ушул түнү сезди... Төбөсүнөн тартып, бутуна дейре оттой сезим- ди салып жиберген ушу күндү беймаза ойлор менен түпөйүл кооптонуп өткөрөрүн Козучак акыйкатта сезбеген. Эрезеге жетип, турмуштун ачуу-таттуусун, өйдө-ылдыйын көп адамдан эрте тартса да, мынча- лык жүрөгүн камырдай мыкчыган тажатма күндү качан, кайсы күнү баштан өткөргөнүн акмалап тап- пай туру. Чын эле түн бою көкүрөгүн коңултак се- зимге чыйрыктырып, көөдөнүн ачуу демге үйлөп чыккан бу күн ушунчалык өзөгүн өрттөп бүттүбү? Козучактын дүйнөсүнө бүлүк салып, тынчын алып, таман алдында кызыл жалын өрт койгон керемет күн ойго кирбес түш менен силкип тургузарын, бүт дене- синен тер шорголотуп, демин сыздыктырып келээрин Козучак кайдан билмек?..
Чөл түн ортосуна дейре алай-дүлөй түшүп, о түн бир оокумда мемиреп жатып калды…
Таңга жуук «тып» басылган алааматтын үнү да, изи да өчтү…
Кумдуу чөл көшүлүп, сүттөй жарыгып келатты…
...Чөл таңы эми гана сөгүлүп баратты... Түнкү алаамат ың-жыңсыз сиңип, артынан уюган керең тынчтыкты калтырып кеткендей таасир калтырды... Булар кудум эле кумду эчкинин тыбытынан жасалган жууркандай жамынып, көшүлүп уктап жатышты...
*
әсемқұлов, талтүс
Қойдың шеті дүр еткенде селт етіп жан-жағына қараған. Дүние өзгеріпті. Жаңа ғана төңіректі күміс нұрымен аймалап тұрған күн бұлтпен торланыпты. Жер беті алакөлеңке. Қалың қырау еріп шыққа айналған. Қыраудан кешкен қойдың үсті шылқыған су. Даланың үстімен күздің бал еріткендей хош иісті ауасы өзендей ағады. Әжігерей кеудесін кере дем алды. Ауада ызғырық бар. Боран болатын шығар деген ой жылт етті. Күміс түкті көде мен қара шайыр жусан, әлі бүрі төгіле қоймаған қараған мен тобылғы. Күздің нәрлі шөбін отаған мал басын жерден алмай тоқтаусыз жылжиды. Көкірегін әлдебір тәтті мұң билеген Әжігерей ертоқымды сықырлата ары-бері қозғалақтап, жан-жағына қаранды. Аспан толық құрсаныпты. Сонау сұрғылт көкжиектен желдің ішін тартқан алғашқы өксігі жетті. Анда-санда жерді дүрс еткізіп тебініп, жайылып келе жатқан Торытөбел басын көтеріп ебіге қадала қараған.
Ызғырық күшейді. Желдің өтіне шыдамай, жаңа ғана малшынып жатқан жер де, шөп те, нұрланып тұрған дүние ілезде кеуіп, қаңсып қалды. Жел барған сайын үдеп, қардың демі білінді. Мұз тоңатын суық леп қойын-қонышты аралап барады. Аспан қара түнек. Ауыр бұлттар сай-сүйегі сырқырай ағады. Көкте алыптардың соғысы басталса керек. О шеті мен бұ шетіне көз жеткізгісіз сұр көбік қара жағал теңіздің әр жерінен ойдым-ойдым аралдар пайда болып, сол сәтінде қайта жұтылып, адам түсініп болмайтын бір жаратылыс басталған сияқты. Жандарынан бір отар қой өріп өтіп, соңынан үйдей ат мінген біреу шауып өткендей болды. Желдің екпінімен қаптай жүгірген қаңбақ екенін, бір-бірімен үй орнындай болып тұтаса ұйлығып, желдің екпініне шыдамай қопарыла көтерілген қаңбаққала екенін артынан түсінді. Алдындағы отар да, астындағы Торытөбел де қара боранның алып деміне төтеп бере алмай, дедектеп жөнелген. Тізгінді бос тастап бәрін де Құдайға тапсырған. Қар менен топырақ осқылап аттың бауыры, өзінің үсті-басы баттасқан балшық болды. Қай тұста келе жатқаны белгісіз. Аспан да, жер де жоғалып, тұтасып дүрілдеген мұхитқа айналған. Торытөбелдің жүрісінен ғана әлі де жер басып келе жатқанын сезеді. Боранның қай бағытта соғатыны белгісіз. Бірде оңнан, бірде солдан, бірде екі жақтан бірдей қыспаққа салады, сол сәтте жердің жарығы ашылғандай, енді төменнен жоғары қарай соғады. Кенет құлағы бітіп қалды. Табиғаттың дүлей ойыны, көзге анда-санда шалынып, маңырай ығып бара жатқан қой, шатқаяқтап, аяғын шалыс тастап келе жатқан Торытөбел, бәрі-бәрі бір жаққа ығысып жоғалды. Ызың-шу, боранның үскірік демі естілмейді. Құлаққа ұрған танадай. Тып-тыныш. Өзін қанша күштеп тыңдаса да сыртқы дүниенің бір де бір дыбысы естілмейді. Дыбыс өшкеннен кейін көзбен көргені де мамыражай тартты. Жаңа ғана ұршықтай үйірілген дүние енді баяу ғана қалқиды. Бұлыңғыр, сұрқай дүниенің енді неге жап-жарық болып кеткенін түсіне алмай дал болған. Осы ағынға ағып жүре берді.
Қанша уақыт өткенін білмейді. Тек омырауына салқын леп тигенде есін жиды. Күздің салқар самалы. Боран басылған. Қардың аяғы жып-жылы жауынға ұласыпты. Аттың үстінде тұрып жер жайытын қарады. Көп ығыпты. Ауылдан он екі шақырымдай жердегі Жіңішке өзені. Соның жағасы. Жарқабақтан аулағырақ алып терек болушы еді. Жапырағынан айырылып, аспанды қу бұтақтарымен тіреп тұр. Айбақ-сайбақ бұтақта самсаған қарға. Күнге күйіп қарайған, Жерге төгілмеген қап-қара алма сияқты. Сыңсып тұр. Кенет иін тіресе отырған қарғалар жапатармағай қарқылдай жөнелген. Тамақтан қырылдай шыққан үннен аспан шыт-шыт жарылды. Содан соң бәрі бірдей қанаттары сатырлай көтерілген. Аспан сынып, қап-қара жапырақ жерге төгілгендей болды... Қара құзғын... жамандықтың, қазаның белгісі деуші еді ғой. Иә. Қаза... Бірақ ненің қазасы... Бір күн өтті, бір күн өлді, соның қазасы ма... Жоқ... Табиғат... Кемеңгер табиғат... өзі жаратқан көп пенденің біреуінің өлімін азалап тұр... Аспан мен жер, мынау тынымсыз жауған сірке жауын бір ғана адамды, сені ғана, сен арқылы баяғыда өткен сансыз ұрпақты, тіпті бүгінгі адамды, әлі дәмі таусылмаған адамды да жоқтап тұр... Бірақ өлімнің хақ екені рас болса, қайғының да бір күн өліп, таусылатын мерзімі болмаушы ма еді... Иә... Өмірдің өлім екені шын болса, онда өлімнің де өмір екені сонша ақиқат... Сұрғылт аспан қақ айырылып қызғылт күн көрінді... Қыркүйектің көз жасы жерге маржан болып төгілді. Бойын шексіз шаттық кернеген.
Өзенді бойлай жүрген отар кілт бұрылып қырға шықты. Май тоңдырмайтын майда жел қайтадан ебіге шығып, оңынан тұрыпты.
Алыста, сонау көкжиекте қорғасын бұлттарды кешкі арайға бояп күн батып барады. Аттың бауырына қос тепкі салып асыға жөнелген.